16:50 1 flesje per dag, een eiland aan plastic in de oceaan

Gisteren heb ik enkele flessen bronwater gekocht bij de Waterwinkel in Amsterdam. Omdat ik een kraanwater versus bronwater test wil uitvoeren. Maar ik moet ze binnenkort ook weggooien. En dat voelt niet goed als ik de schokkende foto’s van de Amerikaanse fotograaf Chris Jordan zie, die de problematiek van de plastic vervuiling in de Stille Oceaan onder de aandacht wil brengen. Jordan trof op de stranden in de maag van de kuikens onder andere visgerei, doppen van flessen en aanstekers.

“In hun nest eten de kuikens hun buikje vol met plastic dat de ouders hen brengen. De vogels verzamelen het afval in de waan dat het voedsel is”, legt Jordan uit.

Albatroskuiken met een opmerkelijke maaginhoud. Meer foto’s op Chrisjordan.com.

Meer plastic dan plankton
Jordan reisde met vier andere kunstenaars naar het atol Midway om er zich met zijn eigen ogen te vergewissen van de gevolgen van onze plastic verslaving. Door de zeestromingen is in de Stille Oceaan een drijvende vuilnisbelt ontstaan. De ‘Great Pacific Garbage Patch’, zoals de Amerikaanse media de regio gedoopt hebben, is een verzameling van plastic afval, met alle gevolgen van dien voor het milieu.

“Telkens ik op het dek kwam, zag ik plastic in zee”
De Amerikaanse zeiler Charles Moore ontdekte het vuilnis in 1997 toen hij na een zeilwedstrijd tussen Los Angeles en Hawaï een kortere weg nam. Hij voer door de Noord-Pacifische stroom, een zeeregio die door zeilers wordt gemeden vanwege de geringe wind en de hogedrukgebieden. Hij was verbaasd over het vele afval dat voorbijdreef. “Telkens ik op het dek kwam, zag ik plastic in zee”, getuigde Moore. Vandaag is hij met zijn fonds Algalita een van de drijvende krachten achter het onderzoek naar de oorzaken, gevolgen en oplossingen van het plastic afval in de Stille Oceaan.

Verenigde Naties:
‘Per vierkante mijl drijven 46.000 stukjes plastic’
Het onderzoek staat nog in zijn kinderschoenen. Het fenomeen roept heel wat vragen op, maar antwoorden kunnen de wetenschappers nog niet geven. Vast staat wel dat plastic een pest is in de oceanen. De Verenigde Naties schatten dat elk jaar 6,4 miljoen ton afval in zee terechtkomt. De helft daarvan is plastic, zegt het Blue Ocean Society for Marine Conservation.

Volgens het onderzoekscentrum Algalita bevindt zich in de oceanen zes keer meer plastic dan plankton. Wordt er enkel rekening gehouden met plastic ter grootte van plankton, dan is het plankton evenwel nog in de meerderheid. Per vierkante mijl drijven 46.000 stukjes plastic, weten de Verenigde Naties voorts. Terwijl er ruim zestig jaar geleden amper sprake was van plastic vervuiling op zee.

Voor altijd aanwezig
Plastic heeft een vervelend kantje: het verdwijnt niet. Het product kan door de natuur immers niet afgebroken worden. Enkel door verbranding – inclusief schadelijke uitstoot – kan plastic weggewerkt worden. Maar het zonlicht breekt plastic wel af tot kleine brokjes. In oceanen gaat dat zelfs aan een zeer hoog tempo,weten Japanse vorsers.

Dat is een ongezonde situatie omdat het plastic in de oceanen schadelijke stoffen lekt (zoals bisfenol A (BPA)) en opslorpt (waaronder polychloorbifenyl (PCB)). Die stukjes plastic worden ook door 44 procent van de zeevogels en door 267 marine dieren opgegeten. Via die weg komen de schadelijke stoffen uiteindelijk in het menselijk lichaam terecht.

Geen plastic eiland
De ‘Great Pacific Garbage Patch’ is geen aaneengesloten massa plastic. “Het is niet zo dat je op het dek van je boot staat en enkel maar plastic ziet”, verbetert Robert Knox op CNN.com het foute beeld dat soms leeft over de drijvende vuilnisbelt. Knox werkt voor het Scripps Institution van de Californische universiteit en ging afgelopen zomer op onderzoek naar de getroffen zeeregio.

“Het plastic ligt verspreid. Soms zie je een groot stuk voorbijdrijven, maar een ander deel van de puzzel zijn de piepkleine stukjes plastic die net onder de oppervlakte drijven en die je pas ziet als je een staal neemt.” Knox erkent dat er weinig wetenschappelijk onderzoek is gebeurd. “We weten enkel dat er plastic ronddrijft en dat de regio gigantisch groot is.”

Maar ook daarover zijn de meningen uiteenlopend. Knox gaat uit van een regio zo groot als Texas. Maar intussen duiken ook andere vergelijkingen op: “zo groot als de Verenigde Staten” en zelfs “twee maal de Verenigde Staten” (Charles Moore).

De Canadese milieuactivist David Suzuki sprak zelfs van “een drijvend eiland zo groot als Quebec en 30 meter diep”. “Het probleem met superlatieven is dat het publiek alle interesse kwijtspeelt zodra het de waarheid te horen krijgen”, waarschuwt David Santillo, een leidinggevend onderzoeker bij Greenpeace, in de Amerikaanse zakenkrant Wall Street Journal..

Onduidelijkheid
De discussie maakt pijnlijk duidelijk hoe weinig kennis de wetenschappers vandaag hebben over de oceanen. Holly Bamford, directeur van het marineafvalpogramma van de NOAA, sluit zelfs niet uit dat het plastic afval zich slechts in een klein deeltje van de ‘North Pacific Subtropical High’ bevindt. Het is zelfs mogelijk dat een consistente meting, die er vandaag niet is, aan het licht zou brengen dat in andere, minder sexy delen van de oceaan evenveel plastic ronddrijft als rond Hawaï, zegt ze.

De oceanen bestaan immers uit vijf grote hoofdcirculaties: de Noord-Atlantische en Zuid-Atlantische Oceaan, de Noord-Pacifische en Zuid-Pacifische Oceaan en de Zuid-Indische Oceaan. Het ‘afvaleiland’ werd vooralsnog enkel in de Noord-Pacifische Oceaan vastgesteld. Of althans onderzocht.

De NOAA geeft toe dat er slechts weinig onderzoek is naar gelijkaardige patronen in de andere oceanen. Dat zou te maken hebben met de aantrekkingskracht van de vele beschermde diersoorten in en om Hawaï. Elders is het blijkbaar minder leuk om op onderzoek te trekken. “Er is bijvoorbeeld een schaarste aan literatuur over zeeafval in noordelijke zeeën van de Atlantische Oceaan”, geeft de NOAA toe. “Hoewel er voorspellingen zijn, hebben we geen weet van onderzoek naar de afvalconcentraties in de Atlantische Oceaan.”

De bron aanpakken
Doug Woodring:
‘Ons consumptiepatroon en de manier waarop we afval weggooien, heeft gefaald’ Ondanks de vele interpretatieverschillen erkennen de wetenschappers de schade die plastic in de oceanen berokkent. Maar wat met het afval moet gebeuren, is niet duidelijk.

Het plastic uit de zee halen, is niet verstandig, zegt Charles Moore. “Dat zou het bankroet betekenen van om het even welk land en de netten zouden de zeedieren doden.” Toch denkt het internationaal Project Kaisei in die richting. Het programma ging afgelopen zomer niet enkel op expeditie om een stand van zaken op te maken, maar ook om te onderzoeken of het afval vergaard en gerecycleerd kan worden en of het in een brandstof kan worden omgezet.

De beste oplossing is echter het voorkomen van plastic afval, naast recyclage en het gebruik van bioafbreekbare materialen. “We moeten de bron aanpakken”, zegt NOAA-directeur Bamford aan Mother Nature Network. “We moeten de mensen voorlichten over het correct weggooien van niet-afbreekbare dingen, zoals plastic. Er moeten inderdaad meer recyclagemogelijkheden komen. Maar sommige mensen kopen drie flessen water per dag. Als samenleving moeten we ook beter worden in het hergebruiken van wat we kopen.”

Project Kaisei-mede-oprichter Doug Woodring is dezelfde mening toegedaan. “Het was triestig om zien, die eindeloze stroom plastic in onze netten tijdens onze expeditie. En dat 1.200 mijl lang. Dit zou een boodschap moeten zijn aan iedereen: ons consumptiepatroon en de manier waarop we afval weggooien, hebben gefaald.” Amen.